Het dagelijkse leven in de eerste klimaatneutrale wijk van Nederland wordt grotendeels bepaald door het weer en de seizoenen.
Betrouwbaarheid & duurzaamheid
Fossiele brandstoffen zijn op afroep beschikbaar: ze kunnen worden ingezet wanneer we maar willen. Dat heeft ons een maatschappij gebracht waarin het weer en de seizoenen niet langer van tel zijn. De infrastructuurnetwerken voor elektriciteit en gas zijn 24 uur per dag en 365 dagen per jaar beschikbaar. De Nederlanders zaten in 2019 slechts 20 minuten zonder stroom en 51 seconden zonder gas – een betrouwbaarheid van meer dan 99,99%.
Fossiele brandstoffen hebben er voor gezorgd dat we een levensstijl hebben aangenomen die geheel is gebaseerd op een bijzonder betrouwbare energielevering. Om een eenvoudig voorbeeld te geven: niemand zou automatische deuren installeren als de betrouwbaarheid van de elektriciteitsvoorziening maar 50% zou bedragen. Dat zou er immers toe leiden dat deuren de helft van de tijd niet open of dicht gaan. Kortom, hoe hoger de betrouwbaarheid van de nutsvoorzieningen, hoe energie-intensiever de levensstijl.
Het idee leeft dat we kunnen overschakelen van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind, en tegelijk de energievoorziening even betrouwbaar kunnen houden. Maar dat is problematisch. Wind en zon zijn niet altijd beschikbaar, wat betekent dat er een enorme infrastructuur voor energieopslag zou moeten worden gebouwd. Die kost geld, tijd, grondstoffen en fossiele energie, en dreigt daarom de overgang naar een hernieuwbare energieproductie duur, traag, en onduurzaam te maken.
Het ritme van de natuur
De energievoorziening in Bospolder-Tussendijken is geheel gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen: menskracht, vuur, zon en wind. Menskracht is net zoals fossiele brandstoffen op afroep beschikbaar, met het verschil dat de mens – in tegenstelling tot bijvoorbeeld een gasfles – gemotiveerd moet zijn om energie te leveren. Ook het vuur is als energiebron op afroep beschikbaar, maar daar moet wel brandhout voor worden geteeld, geoogst en vervoerd, en die activiteiten zijn ook afhankelijk van menskracht.
De bewoners van de eerste klimaatneutrale buurt in Nederland hebben daar iets op gevonden. Menskracht en vuur worden gecombineerd met energie uit zonnepanelen en windturbines, als het weer dat toelaat. Als het hard waait of als de zon flink schijnt, dan nemen zonnepanelen of windturbines de rol van vuur en menskracht over. De buurt beschikt echter niet over een uitgebreide energieopslag. Als het donker en windstil is, dan schakelt de energievoorziening terug over naar menskracht en vuur.
Als het hard waait of als de zon flink schijnt, dan nemen zonnepanelen of windturbines de rol van vuur en menskracht over.
Dit betekent dat de bewoners leven volgens het ritme van het weer en de seizoenen. Op zonnige zomerdagen is er energie in overvloed. De bewoners hoeven dan zelf nauwelijks energie te produceren, en komen vaak samen op de publieke pleinen om zich te vermaken. Dat zijn de momenten waarop technologie die anders te veel energie zou kosten – videogames, cinema, jaccuzzi’s – zonder problemen kan worden gebruikt. Het is ook de tijd om alle gadgets met batterijen op te laden, zodat die later -- als de zon of wind weer weg is -- kunnen worden gebruikt.
Tijdens een winterstorm kan er ook een overvloed aan energie zijn – en dan vinden we de meeste bewoners terug in de overdekte badhuizen. Op windstille, donkere dagen moet er daarentegen hard worden gewerkt. Dat komt goed uit, want als we lichamelijk actiever zijn dan hebben we minder verwarming nodig. Niet iedereen gaat luieren als de zon schijnt of de wind waait. Een flinke portie zon of wind maakt ook heel wat klussen en productieprocessen een stuk makkelijker.
's Zomers leveren zonnepanelen in Nederland ongeveer 10 keer meer energie dan 's winters. Bron: Thuiszonnepanelen.nl.
Feesten zonder energie
Uiteraard kunnen de bewoners van Bospolder-Tussendijken zich ook ontspannen zonder energie. Op koude winteravonden zitten veel mensen rond de gemeenschappelijke vuren, waar verhalen worden verteld en akoestische muziek wordt gemaakt. De diversiteit van de wijk zorgt voor een gevarieerd cultuuraanbod.
Kerstmis wordt gevierd op de eerste winderige dag van december.
Feestdagen zijn ook flexibel geworden. Zo wordt Kerstmis gevierd op de eerste winderige dag van december. Net zoals in de meeste Noordelijke en Zuidelijke landen van Europa wordt het begin van de zomer gevierd op 21 juni, de langste dag van het jaar. Op die dag trekt BoTu ook veel bezoekers uit andere delen van Rotterdam en Nederland aan.
De cijfers
Bospolder-Tussendijken heeft 40 kleine windturbines met elk een maximaal vermogen van 10 kilowatt. De gemiddelde opbrengst per dag -- doorheen het jaar bekeken -- is 820 watt-uur per windturbine, of 32,9 kilowatt-uur voor alle windturbines samen.
Uiteraard gaat de energieopbrengst flink omhoog als het hard waait. Als er 24 uur lang een wind van 7 Beaufort staat, dan leveren de 40 windturbines samen 9.600 kilowattuur per dag. Dat komt overeen met het elektriciteitsverbruik van 1.400 huishoudens in de periode voor de energietransitie. Is er heel weinig of helemaal geen wind dan produceren de windturbines uiteraard niets.
De opbrengst van windenergie per dag in de maand oktober 2019. Bron: SER.
Een aantal bewoners in Bospolder-Tussendijken is heel enthousiast over zonnepanelen. Er is dan ook een doe-het-zelf cultuur ontstaan waarbij mensen zelf zonnepanelen installeren op daken, balkons, en vensterbanken. Omgerekend heeft de buurt nu een oppervlak aan zonnepanelen die overeenkomt met 15% van het grondgebied (150.760 vierkante meter). Dat geeft een gemiddelde dagelijkse opbrengst van 53.600 kilowattuur, wat overeenkomt met het elektriciteitsverbruik van alle huishoudens in de periode voor de energietransitie.
Uiteraard leveren de zonnepanelen veel minder energie op een bewolkte dag, en leveren ze helemaal niets na zonsondergang. ‘s Zomers kan de buurt flinke overschotten aan zonne-energie hebben. Op een mooie zomerdag kunnen de zonnepanelen meer dan 80.000 kilowattuur elektriciteit per dag opwekken, meer dan het dagelijkse elektriciteitsverbruik voor de energietransitie. Daarmee zijn alle energiebehoeften van de buurt ruimshoots gedekt en kan er van energie-intensieve technologie worden genoten.
Volgende episode: De haven.